Sinds de wijziging van de donorwet vier jaar geleden is het aantal mensen dat ‘actief’ heeft doorgegeven of ze organen willen doneren met meer dan 50 procent gestegen. Dat staat in een evaluatie van de eerste jaren van de wet, die in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid is gedaan. Demissionair minister Dijkstra voor Medische Zorg heeft de resultaten naar de Tweede Kamer gestuurd. Zij was zelf als D66-Kamerlid de initiatiefnemer van de wijzing van de wet. De nieuwe donorwet ging in op 1 juli 2020. Kern van de wetswijziging was dat mensen die niet reageren op de vraag of ze orgaandonor willen worden, toch als donor worden geregistreerd. Van 6,9 naar 10,7 miljoen registraties De onderzoekers (van het bureau Berenschot, samen met Ipsos I&O) zeggen dat het aantal mensen dat hun wens actief heeft laten registreren, is gestegen van 6,9 miljoen in 2020 naar 10,7 miljoen in 2023. Volgens de evaluatie heeft de wet daarmee geholpen de duidelijkheid te vergroten over iemands wens om donor te zijn. Van de 10,7 miljoen geregistreerden geven 4,8 miljoen mensen toestemming voor donatie en 4,4 miljoen mensen niet. De overige actief geregistreerde mensen laten de beslissing over aan iemand anders, bijvoorbeeld een nabestaande. Overigens is het aantal mensen dat geen toestemming geeft voor donatie harder gestegen dan het aantal dat dat wel doet. Iets meer transplantaties Het aantal donoren en uitgevoerde orgaan- en weefseltransplantaties is sinds de inwerkingtreding van de wet licht gestegen, maar volgens de onderzoekers is het lastig om te zeggen of dat door de wet komt. Ze wijzen daarbij onder meer op de relatief kleine absolute aantallen en op de gevolgen van de coronacrisis. De onderzoekers adviseren de minister daarom een nieuwe evaluatie in te stellen. Dijkstra is dat inderdaad van plan, al ziet ze er meer in om dat over vijf jaar te doen en niet over drie jaar, zoals de onderzoekers voorstellen. Ruim 3 miljoen mensen staan ingeschreven als ‘geen bezwaar’ Zo’n 3,3 miljoen mensen hebben geen keuze doorgegeven aan het register. Dat betekent dat zij een ‘geen bezwaar’-registratie hebben en dat hun organen in principe voor donatie in aanmerking komen. Maar als de nabestaanden zeker weten en aan de arts kunnen uitleggen dat iemand echt geen donor wilde worden, worden die bezwaren gehonoreerd. Volgens de evaluatie heeft ongeveer de helft van deze groep daadwerkelijk geen bewaar of vindt het niet nodig om te kiezen. De andere helft noemt redenen als dat ze het moeilijk vinden een keuze te maken, dat ze er (nog) niet over hebben nagedacht of dat ze het willen overlaten aan de nabestaanden. Geen wetswijziging In de evaluatie staat dat de ‘geen bezwaar’-registratie tot onduidelijkheid leidt, dat in de praktijk niet iedereen begrijpt wat die registratie betekent en dat zorgprofessionals een gesprek met nabestaanden in dit soort gevallen als lastig ervaren. De onderzoekers denken dat een wetswijziging die onduidelijkheid kan oplossen. Dijkstra voelt daar voorlopig niks voor. Volgens haar is de wet helder over de juridische gevolgen van het uitblijven van een keuze. Ook op dat punt wacht ze een volgende evaluatie af. Ze wil er wel meer aandacht aan geven in voorlichtingscampagnes. De minister is blij dat het aantal mensen dat actief heeft nagedacht of ze wel of geen donor willen zijn, flink is toegenomen: “En of het nou nee of ja is, het gaat erom dat nabestaanden weten wat degene die mogelijk in aanmerking komt als donor gewild heeft.” Ze hoopt wel dat nog meer mensen in het register aangeven wat hun voorkeur heeft. Wet heeft tijd nodig Ook de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care (NVIC) is tevreden met de toename van registraties. Ic-artsen voeren de gesprekken met nabestaanden van mogelijke donoren. “Meer mensen dan ooit hebben hun wens kenbaar gemaakt en naasten weten vaker wat de wens van hun dierbaren ten aanzien van donatie is”, schrijft voorzitter Iwan van der Horst in een reactie. Meer bewustwording rondom de verschillende registraties is belangrijk, stelt de NVIC, maar aanpassing van de wet acht de vereniging onwenselijk “De wet brengt grote verandering met zich mee voor de bevolking en betrokken artsen. Voor het opbouwen van ervaringen zal tijd nodig zijn.”

Tussen de basketbalbaskets en voor ingeklapte klimrekken staat een podium, daarop een brede tafel met daarachter een aantal rechters. Boven hun hoofd een scorebord om bij te houden wie er voor staat: het thuisteam of de gasten. Om de score bij te houden is het te vroeg in de rechtszaak tussen het Duitse Openbaar Ministerie en zestien voornamelijk Nederlandse verdachten. Ze zouden tientallen plofkraken in Duitsland op hun naam hebben staan. Vandaag is de eerste van de naar verwachting ruim zeventig zittingsdagen die gepland staan. Vanwege de grote omvang vindt de zaak in het Beierse Bamberg niet plaats in een normale rechtszaal, maar in de gymzaal van het opleidingscentrum van de lokale politie. De verdachten hebben bij elkaar ruim 30 advocaten bij zich. Ook voor de tolken moest er plek zijn. Het Openbaar Ministerie (OM) verdenkt de groep ervan als bende 27 plofkraken door heel Duitsland te hebben gepleegd. Ze zouden daarbij zo’n drie miljoen euro aan contant geld hebben buitgemaakt. Door de explosies is bovendien 5,5 miljoen euro aan schade veroorzaakt. Nederlands exportproduct Plofkraakbendes hebben hun aandacht de afgelopen jaren naar Duitsland verlegd. Nederlanders betalen steeds minder contant en daarom zijn er steeds minder automaten. Bovendien zijn die inmiddels goed beveiligd, bijvoorbeeld met lijm die bankbiljetten onbruikbaar maakt. Duitsers betalen nog volop met cash, waardoor er relatief veel meer automaten zijn. Die automaten zitten bovendien voller en zijn vaak nog minder goed of niet beveiligd. Daar maken de bendes gebruik van, hoewel het aantal plofkraken in Duitsland afgelopen jaar wel iets minder is geworden. Het aantal plofkraken in Duitsland waarbij vermoedelijk Nederlanders betrokken waren, nam voor het eerst in jaren af. Het waren er in 2023 367, tegen 442 een jaar eerder. Taakverdeling In dit geval zou de groep vanuit een garage in Roermond te werk zijn gegaan. “We verdenken ze ervan dat ze zeer georganiseerd te werk zijn gegaan”, zegt OM-woordvoerder Alexander Baum. “Vooraf zijn banken verkend. Er waren explosievenmakers, mensen die de explosieven plaatsten, vluchtautobestuurders en mannen die de logistieke deden.” Met gestolen nummerborden op snelle auto’s zouden ze na de plofkraak terug naar Nederland zijn gescheurd. Onder andere met behulp van “geheime middelen” is het OM naar eigen zeggen op het spoor gekomen dat naar Nederland leidde. ‘De meesten komen uit Utrecht en omgeving’ De meeste advocaten willen geen interviews geven voor camera, maar Martin Nitschmann wel. Dat ze plofkraken in Duitsland als een zeer Nederlands fenomeen zien, kan hij bevestigen. “Ook uit eigen ervaring.” Hij heeft meer verdachten van plofkraken bijgestaan. “Meestal komen de cliënten uit Utrecht en omgeving. Waarom dat is weet ik niet, maar het is zo.” Zijn eigen cliënt wil nog niet zeggen of hij schuldig pleit of niet. Op de vraag van de rechter wat de verdachten doen in hun dagelijks leven komen verschillende antwoorden. Velen zijn automonteur, mantelzorger of verpleger. Een verdachte heeft een eigen schoonmaakbedrijf en een ander geeft aan ex-voetballer te zijn. Andere gevangenissen Om te voorkomen dat de verdachten met elkaar praten, zijn ze allemaal in andere gevangenissen door heel Beieren ondergebracht. Dat zorgt volgens Nitschmann voor veel gedoe. “Mijn cliënt zat ongeveer 200 kilometer hiervandaan. Die reis is voor mij een probleem en voor hem een probleem.” Om te voorkomen dat hij van daaruit meer dan 70 keer opgehaald en gebracht moest worden, is hij inmiddels overgeplaatst naar een gevangenis dichter bij de rechtszaal. Tijdens de eerste zittingsdag kon er inhoudelijk niet veel worden besproken. Advocaten maakten bezwaar tegen de grote hoeveelheid documenten. Die hebben ze nog niet allemaal kunnen doornemen en bespreken, met een tolk en met de verdachten. Daarom is de volgende zittingsdag verplaatst naar 8 mei. Een uitspraak dit jaar nog is onwaarschijnlijk.

De burgemeesters van Rotterdam, Antwerpen en Hamburg willen veel meer actie vanuit Europa tegen de drugsindustrie in Zuid-Amerika. Dat schrijven ze in een brief aan de Europese Commissie en hun eigen regeringen, na een gezamenlijk bezoek aan een aantal Zuid-Amerikaanse landen. Ahmed Aboutaleb (Rotterdam), Peter Tschentscher (Hamburg) en Bart De Wever (Antwerpen) pleiten onder meer voor het (her)openen van Nederlandse en Belgische ambassades in Ecuador. Ze willen bovendien politie- en douanemedewerkers en experts uit EU-landen sturen die de strijd tegen drugshandel moeten gaan ondersteunen. “We worden echt overspoeld door cocaïne uit Latijns-Amerika. We zien de schietpartij in onze steden, we zien dodelijke slachtoffers. Deels kunnen we er zelf iets aan doen, maar wij zijn helaas als burgemeesters niet uitgerust om mee te doen aan internationale misdaadbestrijding. Daar hebben we onze regering bij nodig en zeker ook Brussel”, zegt Aboutaleb in gesprek met Nieuwsuur. “Nederland, België en Duitsland moeten samen met de EU fors gaan inzetten op Latijns-Amerika. We verzamelen nu geen inlichtingen. We moeten daar aanwezig zijn. Doen we dat niet, dan moeten wij opboksen tegen een gigantische handel. Daar zijn we niet tegenop gewassen”, zegt Aboutaleb. Scholieren geronseld Via de drie havensteden komen heel veel drugs, met name cocaïne, vanuit Zuid-Amerikaanse landen Europa binnen. “Tijdens onze ambtstermijnen steeg de cocaïne-invoer op een alarmerend tempo”, schrijven de burgemeesters. “In 2023 onderschepten de havens van Antwerpen-Brugge, Hamburg en Rotterdam respectievelijk 121, 35 en 46 ton cocaïne uit Zuid- en Centraal-Amerika.” Als gevolg hebben de steden te maken met groeiende criminaliteit. De burgemeesters noemen onder meer een toename van “meedogenloos” geweld, mensen- en wapenhandel en crimineel geld dat de economie “vergiftigt”. “Onze kwetsbare wijken gaan gebukt onder drugscriminaliteit. Als we niet ingrijpen wordt het steeds moeilijker”, aldus Aboutaleb. “We hebben de rode loper uitgerold voor de wereldhandel. Maar we hebben die rode loper ook uitgerold voor de internationale drugshandel en moeten nu zand in die motor gooien. Dat is een internationale en Europese aangelegenheid. Het spel veel hoger spelen, dat kan alleen maar samen”, vindt de burgemeester. Dat betekent wat hem betreft “de veiligheid in de haven op nummer één zetten, en de handel op nummer twee”. Staatssecretaris Eric van der Burg van Justitie en Veiligheid schaart zich achter de burgemeesters die de strijd willen aangaan met georganiseerde misdaad. “Hun oproep sluit aan bij de acties die wij al ondernemen en die een volgend kabinet naar onze mening ook zou moeten omarmen. Daarom zijn we blij dat de burgemeesters deze noodzaak ook onderstrepen en hun zorgen ook aan de Commissie laten zien.” Recent waarschuwde het Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel dat het aantal slachtoffers van criminele uitbuiting in Rotterdam toeneemt. Drugscriminelen ronselen op scholen jongeren die tegen betaling drugs uit zeecontainers moeten halen. Aboutaleb vindt nauwelijks gehoor bij de autoriteiten in Nederland die ermee aan de slag zouden moeten, zegt hij. “We hebben 16 miljoen euro gekregen voor de aanpak van problemen. Nou, ga er maar aanstaan. We hebben dit allemaal laten gebeuren. Wie is er verantwoordelijk voor de bestrijding van internationale misdaad. Wie? Niet de burgemeester van Rotterdam.” Samen onderzoek naar drugsbendes De drie burgemeesters willen de problemen aanpakken door de drugs al tegen te houden in de oorsprongslanden: Colombia, Costa Rica, Ecuador en Peru. Daarvoor is die samenwerking nodig tussen de EU en die vier landen, zeggen ze. “Moet je voorstellen: de man van de inlichtingendienst in Peru vraagt aan mij om contact te leggen met het hoofd van de inlichtingendiensten in Nederland”, zegt Aboutaleb. “Zo afwezig zijn wij daar.” Volgens Aboutaleb vragen de landen zelf ook om hulp vanuit Europa. “In de haven van Ecuador moeten ze het opnemen tegen een leger criminelen van twintig- tot veertigduizend zwaar bewapende criminelen. Daar is echt hulp nodig.” Vooral het versterken van politie-, justitie-, douane- en havendiensten is belangrijk, vinden de burgemeesters. De Europese en Zuid-Amerikaanse politie en justitie zouden samen meer onderzoek moeten doen naar drugsbendes, hun netwerken en geldstromen. Ook willen drie onderzoeken of er extra scanners geplaatst kunnen worden in Zuid-Amerikaanse havens die drugs detecteren. Ecuador voert de lijst van drugsherkomstlanden aan: (tekst loopt door onder de video) Het is nog wel de vraag hoeveel samenwerking tussen Europese en Zuid-Amerikaanse autoriteiten kan opleveren. Experts wijzen erop dat criminelen overheidsbeambten in grote drugslanden vaak omkopen. “Er is ook corruptie in onze havens. Dat moeten we ook veel beter bestrijden. Er is voor alles heel veel geld nodig.” Bovendien, zeggen deskundigen, het onderscheppen van ladingen cocaïne en het oppakken van criminelen lost de oorzaken van de problemen niet op: dat zijn de vraag naar drugs in Europa en de armoede in de herkomstlanden. De burgemeesters denken dat een grote, Europa-brede bewustwordingscampagne over de consequenties van drugsgebruik kan helpen. Verder benadrukken ze dat het versterken van politie en andere autoriteiten “hand in hand moet gaan met sociale en economische hulpprogramma’s” want “armoede en sociale achterstanden liggen aan de basis van het mondiale drugsprobleem”. Buitenlandse Zaken laat weten dat er geen voornemen is om een ambassade te openen, “ook niet in Ecuador”.

Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) laat extern onderzoek doen naar de landelijke storing van 15 april. Door die storing in het luchtverkeersleidingsysteem (AAA) moest een aantal vluchten uit veiligheidsoverwegingen worden omgeleid naar België. Volgens LVNL was het wel direct duidelijk dat het niet door ‘externe factoren’ komt. Van een hack is volgens hen geen sprake. De storing had een relatief kleine impact omdat die laat op de avond begon. Toch kon een aantal vliegtuigen dat klaarstond voor vertrek vanaf 23:00 uur niet niet meer opstijgen en moest een aantal landingen worden omgeleid naar België. Met behulp van een back-upsysteem konden een paar vliegtuigen nog landen. Rond 01:30 uur was de storing voorbij. Systeemupdate Het AAA-systeem combineert alle informatie over het vliegverkeer en laat dit op de radarschermen zien van de luchtverkeersleiding. Tijdens het voorbereiden van een update daarvan ging het systeem door onbekende oorzaak in storing. Daardoor moest het AAA-systeem opnieuw worden opgestart en dat duurde vervolgens tot 01:30 uur. Tijdens die herstart kon een aantal vluchten wel worden afgehandeld. Verder onderzoek door een externe partij moet de oorzaak achterhalen en de kans op herhaling verkleinen. “Een veilige en efficiënte operatie is onze kerntaak. Passagiers en vliegtuigmaatschappijen hebben er recht op dat wij zorgvuldig onderzoek doen”, zegt directeur Michiel van Dorst van LVNL.

De overheid heeft onvoldoende zicht op de hoeveelheid chemische stoffen waaraan mensen worden blootgesteld, concludeert de Gezondheidsraad. De raad adviseert om met een blijvend meetprogramma te komen. De blootstelling aan chemische stoffen wordt nu niet gemeten, maar gebeurt op basis van een schatting. Daardoor ontbreken volgens de raad gegevens die nodig zijn om beleid te kunnen controleren en verbeteren. Om te weten aan hoeveel chemische stoffen mensen blootgesteld worden, controleert de overheid bijvoorbeeld lucht, water en producten. Hoeveel stoffen mensen ook echt binnenkrijgen, is alleen vast te stellen door biomonitoring, waarbij onder meer bloed en urine worden onderzocht. Dat gebeurt volgens de Gezondheidsraad in Nederland alleen in incidentele gevallen, bijvoorbeeld in reactie op maatschappelijke onrust. De adviesraad wil daarom dat de overheid investeert in een langdurig meetprogramma, zodat burgers beter beschermd kunnen worden tegen de blootstelling aan schadelijke stoffen. Dan kunnen risico’s ook beter worden ingeschat per regio of sociale verschillen en worden trends zichtbaar. PFAS In Vlaanderen en Duitsland bestaan de zogenoemde biomonitoringsprogramma’s al jaren. De Gezondheidsraad zegt dat die gegevens kunnen helpen bij het opzetten van een Nederlands programma. Mensen kunnen zowel via het milieu als via producten chemische stoffen binnenkrijgen. Het gaat dan om stoffen als PFAS en landbouwgif. In Nederland bestond in de vorige eeuw wel een meetprogramma. “Dat werd beëindigd in 1997. Het aantal chemische stoffen in het lichaam leek toen te dalen”, zegt Silvia Viergever van de Gezondheidsraad. “We zien nu nieuwe, andere stoffen, die we toen nog niet kenden.” De Gezondheidsraad vindt dat er aanleiding is om opnieuw zo’n programma te starten, maar zegt dat het advies losstaat van de recente ophef over PFAS. In verschillende regio’s van het land zijn zorgen over de aangetroffen hoeveelheden PFAS, bijvoorbeeld in de Westerschelde en in de omgeving van chemiefabriek Chemours in Dordrecht. Woensdag stapten elf organisaties waaronder vakbonden naar de rechter. Ze stellen de staat aansprakelijk voor de verontreiniging en gezondheidsschade die worden aangericht door PFAS. Ze vinden dat de overheid haar zorgplicht onvoldoende vervult.