Goedemorgen! Tallships varen naar Amsterdam en de militaire leiders van de NAVO bespreken naar aanleiding van de top in Alaska de ontwikkelingen in Oekraïne. Eerst het weer: De dag begint met vrij veel bewolking en lokaal wat motregen. Vanmiddag meer zon en 22 tot 25 graden. De komende dagen wisselen zonnige perioden en wolken elkaar af en met maximaal 20 graden is het minder warm. Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor. Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist? In de VS is tientallen huidige en voormalige inlichtingenfunctionarissen de toegang tot geheime informatie ontnomen. Het gaat om 37 personen die volgens de regering “hun eed aan de grondwet hebben verraden en hun eigen belangen voorop hebben gesteld”. Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit: Sail begint zoals gezegd vandaag. De grote boten moeten veilig Amsterdam worden ingeloodst. Dat gebeurt door loodsen zoals Wessel Adema. NOS-verslaggever Onno Beukers volgde Adema een dagje op de Noordzee bij IJmuiden. Fijne dag!

Sail Amsterdam gaat van start. Vandaag is de Sail-In, waarbij de zogeheten tallships en volgschepen over het Noordzeekanaal naar Amsterdam varen. De NOS doet de hele dag live verslag van het mega-evenement, dat samenvalt met de viering van 750 jaar Amsterdam. Vanaf 09.30 uur kun je de tallships in een livestream zelf begeleiden op hun tocht van IJmuiden naar het IJ. Alle grote schepen komen voorbij en verslaggever Danny Simons doet verslag vanaf het water. De stream duurt tot ongeveer 17.00 uur. De schippers werden vanochtend gewekt door de wakkermaakboot, zodat alle schepen op tijd door de sluizen gaan: Op het NOS-YouTubekanaal kun je vanaf 10.00 uur live ‘meevaren’ met de Peruaanse viermast BAP Unión en in 360 graden om je heen kijken naar de andere schepen. Op NPO 1 start de uitzending van de Sail-In Parade om 14.00 uur. Met verslaggevers op het water, op de kades en in de stad volgen we de intocht van minuut tot minuut. De hoogtepunten van de dag zijn om 21.25 uur te zien in een samenvatting op NPO 1. In onze special kijken we alvast naar zes bijzondere schepen:

Bevolkingsonderzoek Nederland heeft tientallen telefoontjes binnengekregen van vrouwen wier gegevens zijn buitgemaakt via laboratorium Clinical Diagnostics. Gedupeerden zijn vooral ongerust over hoe de gestolen data gebruikt gaan worden. Voor vrouwen die hebben deelgenomen aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker wordt deze dagen duidelijk of hun gegevens zijn gehackt. Ruim 405.000 deelnemers krijgen vandaag of morgen een brief op de mat. Van 80.000 gedupeerden van de hack wordt nog onderzocht of zij tot de groep behoren die deelnam aan het bevolkingsonderzoek of tot de overige slachtoffers, die via hun huisarts of ziekenhuis een lichamelijk onderzoek deden. ‘Echt kwalijk’ Tamara Hiddes kreeg vorig jaar voor het eerst een uitnodiging om mee te doen aan het bevolkingsonderzoek en liet een uitstrijkje maken. “Daarom vroeg ik me al af of mijn gegevens erbij zaten”, zegt ze tegen de NOS. Vandaag bleek dat ze een van de honderdduizenden vrouwen is die slachtoffer zijn geworden van het datalek. “Echt kwalijk”, vindt ze. “Het zijn onze belangrijkste persoonsgegevens. Ze hebben mijn naam, geboortedatum, testuitslagen, zelfs mijn bsn-nummer. En je weet niet wat ze ermee gaan doen.” Ondanks de tientallen telefoontjes van bezorgde vrouwen is de klantenservice van Bevolkingsonderzoek Nederland niet platgebeld, zegt een woordvoerder. “Het gaat om zo’n 6 tot 7 procent van het totale aantal telefoontjes dat vandaag binnenkwam.” “Mensen zijn uiteraard erg geschrokken en willen vooral hun verhaal en gevoelens delen”, zegt ze. “Ook vragen ze om advies waar nu op te letten: hoe een verdacht mailtje of telefoontje te herkennen?” Daarvoor verwijzen de helpdeskmedewerkers naar informatie van de overheid. Podcast De Dag De hackers eisen losgeld. Pim Takkenberg van beveiligingsbedrijf Northwave staat bedrijven die gehackt zijn bij. In podcast De Dag legt hij uit hoe zulke onderhandelingen gaan en vertelt hij wat er in het geval van de hack bij Clinical Diagnostics op het darkweb nu gebeurt. Beluister de podcast hier. Ook Tamara Hiddes is bang dat nepberichten van criminelen met die gegevens niet meer van echt te onderscheiden zijn. “Ik krijg al wel eens een berichtje dat er een pakketje klaarligt of dat er een schuld openstaat, terwijl ik helemaal geen schulden heb. Dan blokkeer je het nummer en dan is het klaar, maar met deze gegevens kan dat niet.” Een ander slachtoffer met wie de NOS sprak wil liever anoniem blijven. De vrouw is “furieus” over de brief, vertelt ze aan de telefoon. “Ik ben juist heel voorzichtig met wachtwoorden, die sla ik op in een boekje dat ik goed heb verstopt.” De vrouw vindt het verschrikkelijk dat haar gegevens zijn buitgemaakt en is kwaad over de inhoud van de brief. “Mijn bloed ging borrelen.” “Het zijn mijn gegevens. Het is net alsof je inbrekers de sleutel geeft en zegt: haal maar leeg”, vertelt ze emotioneel. Het liefst zou ze zich met andere vrouwen willen verenigen, bijvoorbeeld om een schadevergoeding te eisen. “Ik ben ook echt boos. In eerste instantie op de criminelen, maar ook op het bevolkingsonderzoek, dat ze de boel niet hebben dichtgetimmerd.” Nieuw dreigement hackers De hackersgroep Nova dreigt in een nieuw bericht met nieuwe aanvallen op Clinical Diagnostics, het laboratorium waar bij een hack medische gegevens van honderdduizenden mensen zijn gestolen. In het bericht herhaalt Nova het dreigement om de gestolen gegevens te publiceren. Clinical Diagnostics houdt er nu rekening mee dat de hackers daadwerkelijk daartoe overgaan. Tot nu toe ging het bedrijf ervan uit dat de medische gegevens niet online zouden worden gezet. De organisatie schrijft ook waarom Clinical Diagnostics nu meer geld moet betalen. Het eerder afgesproken bedrag is te laag omdat er op dat moment “geen signalen waren van bemoeienis van de politie”, staat in het nieuwe bericht op het darkweb. Advocaat Sven van Dooren, gespecialiseerd in privacyrecht en technologie, heeft vandaag al drie gedupeerden aan de telefoon gehad. “Ze maken zich zorgen over wat er met hun gegevens gebeurt en wilden weten wat te doen en wat hun rechten zijn.” Volgens hem is het nu nog te vroeg om te kunnen zeggen of een schadevergoeding kan worden geëist. “Eerst moet uitgezocht worden of de privacywet, de AVG, is overtreden en welke schade betrokkenen hebben geleden.” Pas dan kan volgens hem worden beoordeeld of er recht bestaat op compensatie. De Autoriteit Persoonsgegevens doet hier onderzoek naar. In deze special zie je wat criminelen met gestolen data kunnen:

Steeds meer dakloze gezinnen kunnen geen opvangplek krijgen, blijkt uit recente cijfers van de grote steden. Het aantal dakloze gezinnen groeit, terwijl de opvanglocaties voor gezinnen vol zitten. Het probleem wordt vooral veroorzaakt door het gebrek aan betaalbare woningen. In Den Haag klopten vorig jaar 860 gezinnen aan voor hulp. Een jaar eerder was dat bijna de helft. “We zien voornamelijk een groei in economisch dakloze gezinnen. Gezinnen die geen zorgvraag hebben, maar alleen geen betaalbare woning kunnen vinden”, zegt wethouder Mariëlle Vavier van Den Haag. Hotelkamers De gemeente bracht vorig jaar 225 gezinnen onder in opvanglocaties. De rest werd geholpen met onder andere hotelkamers, die grotendeels door de gemeente worden betaald. Dat kostte de gemeente bijna 8 miljoen euro, ruim het dubbele van het jaar ervoor. Voor 2025 zijn de kosten voor hotelkamers boven de 10 miljoen euro begroot. “Wij hanteren op dit moment: geen kind op straat. Dus we onderzoeken altijd mogelijkheden om een kind wel onderdak te bieden”, aldus Vavier. Wachtlijst Ook in Utrecht is de opvangcapaciteit beperkt. Daar staan achttien gezinnen op een wachtlijst, wat gemiddeld drie tot zes maanden duurt. In de tussentijd verblijven ze vaak bij vrienden of familie, laat een woordvoerder weten. Dat overkwam ook Daisy. Zij verbleef maanden met haar kinderen bij haar moeder totdat ze terechtkon in de gezinsopvang van De Tussenvoorziening in IJsselstein: In Rotterdam klopten vorig jaar 634 gezinnen aan voor hulp, maar daar zijn slechts 228 plekken beschikbaar. Degenen die daar niet in konden werden ondergebracht in voorzieningen van Flexwonen, waar mensen tijdelijk kunnen verblijven als ze geen huis kunnen vinden. Sommigen vonden zelf een oplossing bij vrienden of familie. Ook in Amsterdam worden hotelkamers ingezet. Daar zien ze dakloosheid al jaren enorm toenemen. “Door afnemende bestaanszekerheid en een groot tekort aan betaalbare woningen hebben steeds meer mensen hulp nodig”, zegt een woordvoerder. De noodopvangplekken voor gezinnen zitten al jaren vol. Negentien gezinnen zitten daar in hotels. Het totale aantal (dreigend) daklozen wordt in Amsterdam op minstens 15.000 personen geschat. Geen houdbare situatie Wethouder Vavier benadrukt dat de woningcrisis de belangrijkste oorzaak is: “Dakloosheid ontstaat vaak doordat gezinnen geen betaalbare woning kunnen vinden. Alleenstaande moeders met één kind kloppen vaak pas aan als het echt niet meer gaat. Ze proberen het lange tijd op te lossen via familie of vrienden, maar dat is uiteindelijk geen houdbare situatie.” Ook ziet ze dat dakloze gezinnen vaak in caravans verblijven. “Of ze blijven langer in een ongezonde relatie bijvoorbeeld, daardoor zie je ze niet op straat.” Den Haag werkt aan uitbreiding van de opvang en opent het komende jaar twee nieuwe locaties voor gezinnen. Amsterdam trok in 2023 al 20 miljoen euro uit voor extra preventie, hulp en opvang. Landelijk is er voor daklozen recht op opvang, maar niet automatisch op een woning. Vorige maand kreeg een voorstel van de ChristenUnie om dakloze gezinnen voorrang te geven bij het toewijzen van sociale huurwoningen de steun van een meerderheid in de Tweede Kamer.

Het risico op natuurbranden is in de meeste veiligheidsregio’s in Nederland hoog. Vanwege de droogte is fase 2 in 15 van de 25 veiligheidsregio’s van kracht. Dat is de hoogste alarmering die de brandweer afgeeft. In zes regio’s in onder meer Zeeland, Flevoland en Noord-Limburg geldt nog fase 1. Over de regio’s Zaanstreek-Waterland, Amsterdam-Amstelland, Rotterdam-Rijnmond en Zuid-Holland-Zuid zijn er geen gegevens bekend, omdat ze niet aangesloten zijn bij het meetsysteem. Bij fase 2 zijn hulpdiensten extra alert en schalen ze op als het nodig is. Zo wordt er dan bij een natuurbrand met extra materieel uitgerukt. Mensen die de natuur in trekken wordt gevraagd om voorzichtig te zijn. Een vuurtje stoken of barbecueën wordt afgeraden. Er kan zelfs een stookverbod worden afgegeven.